Pałac w Czerwonce

---

Historia

Rodzina Błeszyńskich zainicjowała budowę pałacu w Czerwonce około roku 1800. Architekt Hilary Szpilowski, znany z projektowania klasycystycznych rezydencji w Królestwie Kongresowym na przełomie XVIII i XIX wieku, prawdopodobnie stworzył projekt tego obiektu. W latach 1817–1823 majątek przejął Jan Nepomucen Toczyski, pełniący funkcję marszałka powiatu błońskiego, a następnie w latach 1823–1843 przynależał do Augusta Radwana, dowódcy pułku piechoty liniowej Wielkiego Księcia Michała. Po śmierci generała, jego żona wyszła za mąż za Stanisława Rychłowskiego, który stał się kolejnym właścicielem dóbr.

W 1855 roku posiadłość nabyli Kazimierz Aleksander Garbolewski i jego żona Marianna z Cotinów. Około roku 1870, od strony południowej, wzniesiono niewielką przybudówkę, co spowodowało wydłużenie elewacji frontowej o dwa dodatkowe okna. Ostatnim właścicielem pałacu przed II wojną światową był Włodzimierz Ignacy Garbolewski.

W okresie II wojny światowej Czerwonka została zajęta przez wojska niemieckie. Pałac stał się miejscem zamieszkania dr. Hansa Scheu, starosty sochaczewskiego. W 1943 roku dokonano poważnych przekształceń wnętrz, które zniszczyły oryginalne wyposażenie i układ pomieszczeń, jakie były za czasów Garbolewskich. W 1944 roku pałac zyskał status siedziby władz dystryktu warszawskiego, gdzie rezydował Erich von dem Bach, który dowodził tamtejszymi siłami przeciwko powstańczej Warszawie. Po wojnie, w 1945 roku, majątek został rozparcelowany, a Halina Garbolewska, spadkobierczyni, zmuszona do ucieczki przez władze komunistyczne.

W 1946 roku teren został włączony do granic Sochaczewa. W latach 1945–1973 dwór i otaczający go park były w użytkowaniu Dyrekcji Technikum Ogrodniczego w Sochaczewie. W 1973 roku pałac został przekazany na siedzibę Państwowej Szkoły Muzycznej, gdzie funkcjonuje do dnia dzisiejszego. W latach 1984–1985, w celu zwiększenia dostępności przestrzeni dla szkoły, dobudowano południowo-wschodni parterowy łącznik, który zakończono dużą, dwukondygnacyjną salą koncertową.

Architektura

W historii dworu znajdującego się w Czerwonce ważne jest, że nigdy nie został on zniszczony. Przez lata budynek był jedynie rozbudowywany, a jego frontowa część jedynie nieznacznie zmieniła swój zewnętrzny wygląd w porównaniu do stanu z 1800 roku. W okolicach 1870 roku dobudowano niewielkie skrzydło od strony południowej, które miało na celu zwiększenie powierzchni mieszkalnej. W latach 1984–1985 nastąpiła większa rozbudowa obiektu, podczas której dodano nowe skrzydło od strony ogrodu.

Pałac został wzniesiony z cegły, charakteryzuje się tynkowaną i boniowaną elewacją oraz podziemnymi piwnicami sklepionymi kolebkowo. Obiekt zaprojektowano na planie wydłużonego prostokąta, co sprawia, że front jest zwrócony na zachód. Pałac ma parterową konstrukcję z częścią centralną wyższą o jedną kondygnację. Elewacja frontowa jest jedenastoosiowa, a jej środkowy ryzalit, składający się z trzech osi i mający dwie kondygnacje, jest ozdobiony czterokolumnowym portykiem toskańskim, który podtrzymuje belkowanie z fryzem tryglifowym oraz trójkątnym frontonem. Okna posiadają profilowane obramienia, a w obrębie pierwszej kondygnacji są boniowane na całej wysokości.

Tylną elewację zwraca dziewięć osi, a od szczytu południowo-zachodniego dostawiono nowe pomieszczenia, do których prowadzi wejście od strony elewacji frontowej. Czworospadowy dach obiektu ozdobiony jest lukarnami. Wnętrze pałacu pierwotnie miało dwutraktowy układ z korytarzem usytuowanym w centralnej części oraz sienią na osi. Obecny podział wnętrz odbiega od pierwotnego.

Wyjątkowym elementem, który pozostał z czasów Garbolewskich, jest kominek klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku, wykonany z piaskowca, otoczony parami kolumn jońskich. Można go zobaczyć w pomieszczeniu po prawej stronie od sieni. Wśród innych ciekawych detali wnętrz znajdują się dziewiętnastowieczny piec kaflowy oraz fragmenty profilowanego gzymsu, który dekoruje części ścian.

Pomimo braku jednoznacznych dowodów na to, że projekt dworu stworzył Hilary Szpilowski, jego autorstwo wydaje się bardzo prawdopodobne. Architekt ten stosował w swoich budynkach styl klasycystyczny, a w przypadku dworów wiejskich charakterystycznym dla niego elementem jest czterokolumnowy portyk w wielkim porządku oraz plan wydłużonego prostokąta. O cechach budowli, które mogą sugerować powiązania z Szpilowskim w Czerwonce, świadczy nie tylko forma obiektu, ale również jego podobieństwo do dworu wzniesionego w tym samym czasie w Tułowicach, który profesor Tadeusz Jaroszewski przypisał właśnie Szpilowskiemu.

Park

Otaczające pałac tereny kryją w sobie pozostałości urokliwego parku krajobrazowego, który powstał w połowie XIX wieku. Akt ten zawdzięczamy Ignacemu Włodzimierzowi Garbolewskiemu, ostatniemu właścicielowi tego majątku, którego imieniem park obecnie jest upamiętniony.

Ten malowniczy park zajmuje powierzchnię 3 hektarów. W jego południowej części znajduje się urokliwy zbiornik wodny, który, podobnie jak sam pałac, został wpisany do rejestru zabytków. Nosi on numer rej. 324/62 od 1 lutego 1962 oraz 33 z dnia 20 czerwca 1981 roku.

W 2018 roku park przeszedł skomplikowaną rewitalizację, której celem było przywrócenie mu dawnej świetności. Odtworzono historyczną trasę alejek, a w centralnym punkcie pojawił się nowy, okrągły i ozdobny kwietnik. Ponadto utworzono scenę plenerową, która została zbudowana w miejscu zlikwidowanej oficyny dworskiej, a także stworzono ogród muzyczny, w którym znalazły się plenerowe instrumenty muzyczne do wspólnego korzystania.

Latem park staje się miejscem licznych wydarzeń kulturalnych, ponieważ regularnie odbywają się tu koncerty plenerowe, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. To doskonała okazja, aby w wyjątkowej scenerii rozkoszować się muzyką i atmosferą tego pięknego miejsca.

---

Oceń: Pałac w Czerwonce

---