Józef Smak

Nauka i edukacja

Józef Ignacy Smak, urodzony 5 stycznia 1936 roku w Sochaczewie, to wielki autorytet w dziedzinie astronomii. Jako polski astronom i profesor doktora habilitowanego, związany jest z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie przyczynia się do rozwoju nauki oraz kształcenia młodego pokolenia astronomów.

W swojej długoletniej karierze Smak pełnił funkcję dyrektora w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN. Jego osiągnięcia naukowe i aktywność badawcza” zaowocowały wybitnymi wynikami, które miały znaczenie nie tylko w Polsce, ale i w skali międzynarodowej. Dodatkowo, jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, co potwierdza jego ekspertyzę oraz znaczenie w świecie nauki.

Życiorys

Józef Smak, wybitny astronom, rozpoczął swoją drogę akademicką na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zakończył studia w 1958 roku. Już w 1961 roku uzyskał stopień doktora, a cztery lata później stopień doktora habilitowanego. W 1971 roku został profesorem nadzwyczajnym, a tytuł profesora zwyczajnego przyznano mu w 1981 roku. Jego wkład w polską naukę został doceniony, gdy w 1986 roku wszedł w szeregi członków korespondentów Polskiej Akademii Nauk (PAN), a w 1998 roku uzyskał status członka rzeczywistego tej instytucji.

Józef Smak opublikował ponad 100 prac naukowych, w których koncentrował się na badaniach dotyczących budowy i ewolucji gwiazd, ciasnych układów podwójnych oraz gwiazd zmiennych. Jako promotor, miał zaszczyt kierować czterema pracami doktorskimi i w ten sposób kształtował liczne pokolenia warszawskich astronomów.

W 1996 roku jego działalność dydaktyczna zaowocowała przyznaniem doktoratu honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego Riccardo Giacconiemu, który w 2002 roku został laureatem Nagrody Nobla.

Działalność naukowa

Od momentu ukończenia studiów Smak rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Astronomii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie stopniowo piął się po szczeblach kariery, zostając starszym asystentem, a następnie adiunktem. W 1965 roku przyjął propozycję pracy w Zakładzie Astronomii PAN, gdzie pełnił funkcję docenta do 1971 roku, kiedy to uzyskał tytuł profesora. W 1976 roku Zakład zmienił nazwę na Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika, a Smak stał się jego dyrektorem w latach 1974–1981, w tym okresie budując nowy obiekt Centrum, który zyskał nowoczesne wyposażenie, w tym amerykański komputer PDP-11/45. Pełnił również funkcję dyrektora ponownie w latach 1995–1998 oraz był aktywnym członkiem Rady Naukowej Centrum w wielu okresach.

Razem z Bohdanem Paczyńskim był pomysłodawcą budowy Centrum, a idee te zostały zaprezentowane 2 marca 1970 roku.

Józef Smak miał również okazję zdobywać doświadczenie w międzynarodowych ośrodkach naukowych, pełniąc między innymi funkcje: assistant astronomer w Obserwatorium Licka oraz na Uniwersytecie Kalifornijskim (1963–1965), distinguished visiting professor na Ohio State University (1973–1974) oraz visiting professor na UCLA (1989). Działał aktywnie w Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, a także był jej przewodniczącym (1993–1998) oraz wiceprzewodniczącym (2003–2006).

Osiągnięcia naukowe

W ramach swojej szerokiej działalności naukowej Józef Smak prowadził zarówno badania obserwacyjne, jak i teoretyczne dotyczące gwiazd zmiennych, zwłaszcza w kontekście ciasnych układów podwójnych. Wspólnie z Wojciechem Krzemińskim w latach 60. i 70. XX wieku jako jedni z pierwszych zasugerowali, że w tych obiektach zachodzi zjawisko akrecji materii. Dzięki ich badaniom krzywe zmian blasku były poprawnie interpretowane jako efekty działania dysku akrecyjnego, który był stymulowany przez dalszy strumień materii pochodzący z mniej masywnego składnika układu.

Smak przedstawił standardowy model układów kataklizmicznych, co stało się fundamentem wiedzy o tych obiektach. Dzięki jego badaniom udało się stworzyć podstawy do zrozumienia zachowania dysków akrecyjnych, włączając w to wybuchy nowych karłowatych. Był pionierem w odkrywaniu zmienności rozmiarów dysków akrecyjnych w układzie U Gem, co pozwoliło na empiryczne potwierdzenie teorii wyjaśniającej te zjawiska.

Działalność edytorska

Równolegle do swoich badań naukowych, Józef Smak pełnił funkcję redaktora naczelnego w prestiżowych czasopismach naukowych, takich jak „Acta Astronomica” w latach 1966–1969 oraz „Postępy Astronomii” w latach 1988–1989. Jego dorobek redakcyjny wzbogacają również książki, takie jak „Opowiadania starego astronoma” (2010) oraz „Nowe opowiadania starego astronoma” (2013), które ukazują jego wielki wkład w popularyzację wiedzy astronomicznej.

Członkostwo w organizacjach

Józef Smak wyróżnia się szczególną aktywnością w różnych organizacjach, co potwierdzają jego liczne członkostwa oraz pełnione funkcje.

  • członek Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, gdzie piastował stanowisko sekretarza ZG w latach 1969–1973,
  • członek Międzynarodowej Unii Astronomicznej, pełniąc rolę prezydenta Komisji 27 Gwiazd Zmiennych w latach 1976–1979 oraz prezydenta Komisji 42 Ciasnych Układów Podwójnych w latach 1985–1988, a także wiceprezydenta Unii w okresie 1991–1997,
  • zastępca sekretarza Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych Polskiej Akademii Nauk w latach 1990–1992,
  • zastępca przewodniczącego Komitetu Astronomii PAN w latach 1975–1977 oraz 1981–1983, a następnie przewodniczący w latach 1984–1992,
  • członek Academia Europaea od 1990 roku.

Odznaczenia i nagrody

Józef Smak, znany ze swojego wkładu w rozwój nauki, został uhonorowany licznymi nagrodami oraz odznaczeniami, które potwierdzają jego osiągnięcia w dziedzinie astronomii i nauk pokrewnych.

  • złoty Krzyż Zasługi (1973),
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990),
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2002),
  • Nagroda Młodych Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (1961, 1965),
  • Nagroda Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych PAN (1966),
  • Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1983).

Oceń: Józef Smak

★★★★★
Średnia ocena:4.94 Liczba ocen:13